„Kraina w Kratę” jest jednym z pierwszych markowych produktów turystyki wiejskiej w województwie pomorskim. Po raz pierwszy nazwa „Kraina w Kratę” została użyta w 1995 roku podczas organizowanej przez Słupski Oddział Towarzystwa Opieki Nad Zabytkami i dr Elżbietę Szalewską wystawie fotograficznej, ukazującej piękno tradycyjnego budownictwa pomorskiej wsi.
Nazwa „Kraina w Kratę” odnosi się do charakterystycznego budownictwa wiejskiego w tej części Pomorza: symetryczny układ konstrukcji szkieletowej oraz wypełnienia kwater bielone wapnem nadają budynkom efekt wizualny przypominający kratownicę. Granice „Kraina w Kratę” są umowne i obejmują obszar o dużym natężeniu zabytkowego budownictwa szkieletowego. Kraina położona jest w pasie nadmorskim, długości około 80 km i szerokości około 40-50 km, ciągnącym się od Łeby na wschodzie do Darłowa na zachodzie. Od południa obszar ogranicza droga krajowa nr 6.
Od czasu wystawy w 1995 roku, nazwa „Kraina w Kratę” zaczęła przebijać się do świadomości mieszkańców i turystów. Staraniem Stowarzyszenia Produktów Markowych Turystyki Wiejskiej „Słupia” oraz gmin, na terenie których leży „Kraina w Kratę”, w kolejnych latach udało się wytyczyć szlaki rowerowe na tym obszarze, ustawiono tablice informacyjne przy najwartościowszych obiektach budownictwa wiejskiego, a całą krainę oznakowano tablicami z charakterystycznym logotypem. W promocję marki „Kraina w Kratę” bardzo silnie zaangażowało się Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, zwłaszcza po otwarciu Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie.
W XVIII i XIX wieku dominującym elementem krajobrazu wiejskiego na Pomorzu było budownictwo szkieletowe. W kwatery drewnianych konstrukcji budynków wstawiano dyle, które owijano powrósłami słomianymi i oblepiano gliną. Powierzchnię kwater bielono wapnem na biało, a belki drewniane zabezpieczano smołą. W ten sposób budowano chałupy mieszkalne, zabudowania gospodarcze, kuźnie, szkoły, kościoły i dwory, dużo z nich zachowało się do dnia dzisiejszego w wielu gminach nadmorskich (Darłowo, Sławno, Malechowo, Postomino, Ustka, Słupsk, Kobylnica, Smołdzino, Wicko). Tego typu konstrukcje były także widocznym elementem krajobrazu architektonicznego pomorskich miast i uzdrowisk (Słupsk, Sławno, Darłowo, Ustka, Jarosławiec). Według dr Elżbiety Szalewskiej, w pasie nadmorskim, między Łebą a Darłowem, znajduje się jeszcze blisko 1,5 tys. budynków szkieletowych zlokalizowanych w kilkudziesięciu wsiach, które zachowały swój dawny charakter zabudowy i układ przestrzenny. Dominującym na terenie Pomorza układem przestrzennym wsi były owalnice, okolnice i ulicówki. Wiele z tych wsi do dnia dzisiejszego zachowało swój pierwotny układ.
Główny element pejzażu wsi pomorskiej w XIX wieku stanowiła zagroda czworoboczna, w której budynek mieszkalny posadowiony jest w głębi, zwrócony licem do drogi; po obu jego stronach budowana była stodoła i budynek inwentarski, a całość zagrody zamykał – od strony drogi – budynek bramny. Gdzieniegdzie trafiały się zagrody typu otwartego pozbawione budynku bramnego.
Na terenach bogatych w urodzajne gleby rolne budynki mieszkalne były większe gabarytowo, zwykle posiadały piętro mieszkalne, a w połaci dachu znajdowały się dwa piętra gospodarcze. W tych zagrodach – oprócz wyżej wspomnianego budynku mieszkalnego – także budynki inwentarskie i gospodarcze były dużych rozmiarów, dostosowane do areałów gospodarstwa. Dotyczy to obszarów położonych na zachód od rzeki Słupi (wsie: Swołowo, Starkowo, Możdżanowo, Bruskowo Wielkie, Bierkowo), gdzie dominują urodzajne gleby pszeniczno-buraczane i duże gospodarstwa chłopskie. Wymienione wsie posiadają średniowieczny rodowód osadniczy z zachowanym układem przestrzennym i kilkuwieczną ciągłość zasiedlenia. W samym pasie nadmorskim, na ziemiach mniej urodzajnych i we wsiach rybackich, budynki mieszkalne są parterowe zaś budynki inwentarskie i gospodarcze o wiele mniejsze.
Inna sytuacja miała miejsce na wschód od rzeki Słupi, gdzie przeważała wielka własność ziemska z wsiami folwarcznymi i wsiami powstałymi w wyniku akcji parcelacyjnych. W tutejszym budownictwie wiejskim daje się zauważyć dostosowanie wielkości domu i budynków wchodzących w skład gospodarstwa do jego wielkości oraz żyzności gleby.
Niezwykle ciekawe zagadnienie stanowi na omawianym obszarze budownictwo związane z pomorskimi dobrami szlacheckimi. Mowa o XIX wiecznych pałacach i założeniach parkowych wokół nich. Większość obiektów to budowle murowane, tylko w częściach gospodarskich i inwentarskich można zauważyć elementy konstrukcji szkieletowej. Ze źródeł historycznych i przekazów ustnych wiadomo, że wcześniejsze siedziby szlacheckie były konstrukcji szachulcowej. Jedynym takim obiektem zachowanym do dnia dzisiejszego na terenie „Krainy w Kratę” jest XVIII wieczny dwór w Swochowie, nazywany przez dawnych właścicieli „Alt Kloster”. Pod koniec XIX wieku właściciel tego folwarku wybudował sobie nową murowaną siedzibę z elementami konstrukcji szkieletowej, stary dwór przebudował na cztery osobne mieszkania dla robotników. Ten dwór do dnia dzisiejszego ma zachowany oryginalny układ ogniowy z kopulastym murowanym kominem i czterospadowym dachem (obecnie przykryty rdzewiejącą blachą). Ze starego założenia dworskiego zachował się czworak mieszkalny – dziś częściowo murowany z fragmentami konstrukcji szachulcowej.
Architektura sakralna na terenie „Krainy w Kratę” reprezentowana jest przez kilkanaście kościołów o założeniach gotyckich. Do dnia dzisiejszego zachowały się z nich głównie wieże, natomiast nawy pochodzą z okresów późniejszych – czasami nawet z XIX wieku. Kościoły te murowane były z cegły i głazów polnych, otoczone kamiennym ogrodzeniem ze starodrzewem, a przy nich znajdowały się cmentarze. Tylko niektóre kościoły były zbudowane z drewna w konstrukcji szkieletowej. Obecnie takie budowle możemy spotkać we wsi Krupy (około połowy XVI w.), Objazda z 1607 roku i późniejsze z XVIII w. w Charnowie, Staniewicach i Wytownie.
Z dawnego szkieletowego budownictwa przemysłowego zachowało się do czasów współczesnych niewiele obiektów. Są to młyny w: Zamełowie, Starkowie, Bydlinie, Kobylnicy oraz Czarnym Młynie koło Bukowa; są one nieczynne, w znacznym stopniu zdewastowane. Do niedawna miejscową architekturę wiejską wzbogacały też stare szkieletowe kuźnie.
