Historia

Swołowo położone jest na Pomorzu Środkowym, w zachodniej części województwa pomorskiego około 14 km na północny-zachód od Słupska. Niecały kilometr od wsi przebiega droga ze Słupska do Darłowa wybudowana pod koniec XVIII wieku, co spowodowało iż Swołowo pozostało na uboczu zachowując w nienaruszonym stanie swój układ przestrzenny. Stanowi go średniowieczny układ lokacyjny w kształcie owalnicy położonej na osi wschód-zachód, wzdłuż niewielkiego strumyka tzw. Zielonej Strugi wypływającej niedaleko zabudowań wiejskich. Dzięki spiętrzeniu tego cieku wodnego utworzono pośrodku wsi w niewielkiej dolince mały staw, który przez wieki pełnił funkcje gospodarcze i rekreacyjne. Położony jest on na tzw. „nawsiu” stanowiącym w okresie średniowiecza pastwisko dla całej wspólnoty wsi. Obok stawu usytuowany jest kościół zbudowany około 1400 roku.

Otoczenie dookoła „nawsia” tworzą łagodne zbocza na których posadowiono siedliszcza chłopskie, a za nimi wytyczano pola i drogi.

Swołowo jest starym miejscem osadniczym co dokumentuje wiele znalezisk, z których część jest w posiadaniu Muzeum w Koszalinie. Należy do nich kompleks 15 obiektów z okresu wpływów rzymskich które wykopano podczas badań prowadzonych w latach 30-tych i 40-tych XX wieku, w tym m.in. szklany pucharek oraz srebrną czarkę z pierwszych wieków n.e.

Wieś należy do najstarszych w regionie słupskim, a pierwsze pisemne wzmianki o niej pochodzą z 1230 roku, kiedy to sławieński książe nadał ją zakonowi Joannitów sprowadzonemu do Starego Sławna. Nadanie wsi „Zelov” lub „Zwolov” potwierdził w 1240 roku gdański książe Świętopełk II. Jej przekazanie zakonowi wiąże się z przebudową prawną, z prawa rodzimego na wzór niemiecki Zakonnicy umacniali chrześcijaństwo na tych terenach, wprowadzali też nowe formy gospodarki rolnej, jak również pobierali należną sobie dziesięcinę. W dalszym okresie wieś należała do rodów szlachty pomorskiej: w XIV w. stanowiła własność von Below, w 1476 roku jako właściciel wymieniany jest Peter Glasenapp, a w 1536 ród von Schwave, następnie przechodzi pod Zarząd Dóbr Królewskich w Słupsku.

Przez następne kilka wieków stosunki prawne i społeczne w Swołowie praktycznie się nie zmieniają, we wsi o charakterze czynszowym zamieszkuje cieszący się wolnością sołtys oraz 16 chłopów uprawiających duże gospodarstwa rolne (do 50ha gruntów). Tabela prestacyjna urzędu domen z 1732 roku wymienia we wsi wolnego sołtysa, 15 chłopów, 3 zagrodników i kowala. L. Bruggemann analizując gospodarstwa w Swołowie w 1784 roku, dodaje jeszcze 3 chałupników: kowala, leśniczego i nauczyciela, szacuje też, iż łącznie we wsi jest 25 „dymów”. Pod koniec XVIII w. zniesiono większość pańszczyzn, a około 1820 roku przekształcono ostatecznie dziedziczne prawo użytkowania gospodarstw w prawo własności. Decyzja ta była pokłosiem tzw. reformy uwłaszczeniowej Steina z początku XIX wieku obejmującej m.in. tereny Pomorza Środkowego. Reformy rolne z tego okresu przyczyniły się do rozwoju pomorskich wsi -w tym znacząco samego Swołowa.

Przejdź do treści